سرب

سرب (lead) یک عنصر شیمیایی با نماد pb و عدد اتمی 82 می باشد. کلمه انگلیسی lead در واقع ریشه آلمانی دارد البته در مورد ریشه آلمانی این کلمه اتفاق نظر وجود ندارد و برخی معتقدند این کلمه ریشه در کلمه لاتین plumbum دارد و به همین خاطر نماد شیمیایی pb را به آن اختصاص داده اند. سرب سنگین تر از مواد معمولی بوده، نرم و چکش خوار است و نقطه ذوب پایینی دارد. هنگامی که سرب تازه بریده می شود خاکستری براق متمایل به رنگ آبی می باشد ولی هنگامی که در معرض هوا قرار می گیرد به رنگ خاکستری مات تبدیل می شود.

تاریخچه

سرب از دوران باستان شناخته شده بود و شواهدی از استفاده از آن در تمدن های باستانی مانند مصر و یونان وجود دارد. این فلز در ساخت اشیا زینتی، ظروف و … استفاده می شده است. مهره های فلزی سربی که قدمت آنها به 6500 تا 7000 سال می رسد در آسیای صغیر یافت شده است. مصریان باستان اولین کسانی بودند که از مواد معدنی حاوی سرب در لوازم آرایشی و بهداشتی خود استفاده کردند. این کاربرد به یونان و باستان و سایر نقاط هم گسترش پیدا کرد. همچنین مصریان از سرب در تورهای ماهیگیری، لعاب، لیوان، مینا و زیور آلات نیز استفاده می کردند. سرب توسط چینی های باستان به عنوان سکه، به عنوان ماده ضد بارداری و همچنین در صنعت چاپ استفاده می کردند. گسترش امپراتوری رم در اروپا و توسعه معدنکاری رومیان، منجر به تبدیل شدن آنها به بزرگترین تولید کننده سرب در دوران کلاسیک با تولید سالانه 80000 تن شد. رومی ها سرب را بیشتر به عنوان محصول جانبی ذوب نقره به دست می اوردند و از آن بیشتر برای ساخت لوله های انتقال آب استفاده می کردند. نقطه ذوب پایین سرب و مقاومت آن در برابر خوردگی سبب سهولت انجام این کار می شد. از آنجایی که سرب به راحتی از سنگ معدن آن استخراج می شود، مردم ماقبل تاریخ در خاور نزدیک از آن آگاه بودند و از سرب در ساختن سقف خانه، ابزار جنگ، ظروف منزل و حتی دارو استفاده می کردند. تولید سرب پس از سقوط روم باستان به شدت کاهش یافت و تا انقلاب صنعتی به تولید قابل ملاحظه ای نرسید. پس از انقلاب صنعتی سرب نقش مهمی را به خصوص در توسعه ماشین چاپ ایجاد کرد زیرا اجزاء متحرک را می توانستند به راحتی از آلیاژهای سرب ریخته گری کنند. اکنون از سرب در ساخت باطری ها ( باتری های سرب اسیدی)، گلوله، وزنه، صنعت رنگ سازی، بنزین ، لوازم آرایشی و بهداشتی و به خصوص در سربکوبی و ایزولاسیون مراکز تصویر برداری پزشکی (x-ray) استفاده می شود.

خواص فیزیکی و شیمیایی سرب

سرب فلزی بسیار نرم با سختی 1.5 موس بوده و می توان آنرا با ناخن خراش داد. سرب فلزی کاملا نرم و چکش خوار است. نقطه ذوب سرب 327.5 درجه سانتیگراد بوده (621.5 درجه فارنهایت) که در مقایسه با اکثر فلزات نقطه ذوب پایینی دارد. نقطه جوش سرب 1749 درجه سانتیگراد می باشدو مقاومت الکتریکی سرب در دمای 20 درجه سانتیگراد 192اهم متر است.

فلز سرب در برابر اسید سولفوریک و فسفریک مقاوم است ولی دربرابر اسید هیدروکلریدریک و نیتریک اسید غیر مقاوم می باشد.

کانی اصلی سرب گالن (galena) می باشد. دومنبع اصلی تامین سرب وجود دارد 1- استخراج از معادن 2- بازیافت ضایعات سرب. تهیه و تولید مجدد سرب از ضایعات از نظر انرژی و هزینه ارزانتر و به صرفه تر از استخراج آن می باشد.

تولید کنندگان

تا سال 1900 ایالت متحده امریکا بزرگترین تولید کننده سرب در جهان بود. از سال 2014 تولید سرب در سرتاسر جهان به دلیل استفاده در باتری های سرب – اسیدی در افزایش یافت. در حال حاضر ذخایر سرب جهانی بیش از 2 میلیارد تن است و ذخایر قابل توجهی از آن در استرالیا، چین، ایرلند، مکزیک، پرو، پرتغال، روسیه و امریکا می باشد.

موارد مصرف

بیشترین مورد مصرف سرب هم اکنون در ساخت باطری های اتومبیل (باطری های سرب_ اسیدی) استفاده می شود.

از دیگر موارد استفاده سرب به خصوص سرب با خلوص 99.9 درصد می توان به ایزولاسیون و سربکوبی مراکز تصویر برداری پزشکی (رادیولوژی، سی تی اسکن، ماموگرافی، تصویربرداری فک و دندان، سنجش تراکم استخوان، و …) اشاره کرد.

جهت تهیه سرب خالص به جهت سربکوبی مراکز تصویربرداری پزشکی در ابتدا باید سرب توسط فرآیندهای شیمیایی خاص کاملا خالص گردیده و سپس با استفاده از دستگاه نورد سرد سرب را به صورت ورقه هایی با ضخامت های مورد نظر در می آورندو در نهایت سرب توسط متخصصین مربوطه بر روی دیوارها،کف و سقف مرکز تصویربرداری پزشکی نصب می گردد.

از دیگر موارد مصرف سرب می توان به استفاده در لوازم آرایشی، بهداشتی، صنعت چاپ، تهیه رنگ، صنعت کشتی رانی و غواصی اشاره کرد

مضرات سرب

سمیت سرب برای اولین بار توسط نویسندگان یونان و روم باستان ثبت شد. نویسنده رومی ویتروویوس خطرات سلامتی سرب را گزارش داد. اکنون مورخین بر این باورند اصلی ترین دلیل سقوط امپراتوری روم استفاده از سرب در لوله های آب و در نتیجه مسمویت با سرب بوده است. سرب با تجمع در بافت های نرم و استخوان ها می تواند به سیستم عصبی آسیب برساند و روی عملکرد آنزیم های بیولوژیکی تداخل ایجاد کند و باعث اختلالات عصبی از مشکلات رفتاری گرفته تا آسیب مغزی شود. همچنین می تواند بر سلامت عمومی، سیستم قلبی عروقی و کلیوی تاثیر بگذارد.

مطالعات نشان می دهد قرار گرفتن در معرض سرب حتی در سطوح بسیار کم ممکن است باعث پیامد های نامطلوب روان شود

سرب فلزی بسیار سمی است که درصورت استنشاق و یا بلعیده شدن می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به فرد وارد کند. بیشتر سرب وارد شده به بدن وارد جریان خون می شود و آسیب شدیدی را به مغز و کلیه ها وارد می کند. سرب می تواند از سد خونی مغز عبور کند و غلاف نورون ها را تخریب کرده و تعداد آنها را کاهش دهد.

علائم مسمومیت با سرب عبارتند از نفروپاتی، دردهای شکمی شبیه قولنج و ضعف در انگشتان دست و پا. در زنان باردار سطوح بالای سرب می تواند باعث سقط جنین شود. سرب در مغز در حال رشد کودکان با تشکیل سیناپس در قشر مغز، در رشد عصبی شیمیایی و سازماندهی کانال های یونی تداخل ایجاد می کند. قرار گرفتن در معرض سرب در کودکان ممکن است باعث بی خوابی و یا اختلالات خواب گردد و همچنین می تواند باعث بلوغ تاخیری در دختران را به همراه داشته باشد.

در نتیجه بهتر از بعد از بلیعدن سرب سریعا به پزشک مراجعه گردد و حتی المقدور از تماس مستقیم با سرب اجتناب گردد همچنین در روزهایی که آلودگی هوا بالاتر از حد استاندارد می باشد استفاده از ماسک های N95 پیشنهاد می گردد.

شرکت پرتو پایشگر اولین تولید کننده و صادر کننده ورق سرب رادیولوژی در ضخامت های مختلف با خلوص 99/99 درصد جهت سربکوبی و ایزولاسیون اتاق های تصویر برداری پزشکی، آماده خدمت رسانی به مراکز و بیمارستان ها می باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید

02632548499، 09122236573، 09122621389